Her eru nakrir upplýsingar, viðvíkjandi smáttuni v/ meira í Toftaurð, sum er beint sunnan fyri Hvalbiareiðið.

Smáttan kom í Toftaurð 28-05-1994

Smáttan bleiv smíðja heima í túninum hjá okkum, hon skuldi ikki viga meira enn 900 kg.

Smáttan er ca 9 kvm. Har eru 4 koyggir, skaffi borð og benkir fram við síðunum á borðinum. Borðið er gjørt soleiðis, at vit kunnu heysa tað og koyggirnar upp, soleiðis at betri pláss verður í smáttuni.

Síðani er eitt líti borð har eitt gassbluss stendur, hyllar eru á veggjunum, har alt annað stendur, grýtir, matur, og annað sum brúk kann vera fyri

Hettar, at verða mitt í lundalandinum, er nakað heilt serligt. Tú sovnar við at lundar ganga á tekjuni, og teir láta inni undir smáttuni, og tú vaknar snimma á morgni, tá lundin aftur byrjar at bera føði til pisuna,  og við at lundar aftur lenda aftur á tekjuni.

Lundin, sum eigur undir smáttuni og rundan um smáttuna, er so spakur, at hann verður sitandi á tekjuni, um menn ganga uttan fyri smáttuna.

Tá pisan er komin fyri seg, og tú skal til songar, verður tú ruraður í svøvn við fugla songi, ja tað skal bara upplivast.

Fyrireikingar áðrenn smáttan kom í Toftaurð

Áðrenn smáttan kom í urðina, høvdu vit verið á staðnum, og lagt el- steyrar undir, hesir eru boltaðir fastur í stóra grótið. Smáttan bleiv síðani koyrd vestur á Hvalbiar Eiðið, har Tyrlan fleyg hana suður í urðina. Tá tyrlan kom í urðina, stóðu vit 5 manns og tóku í móti, síðani bleiv hon bólta føst, hettar var ein rík løta fyri okkum allar. Tað hava verið nógvar ódnir  síðani smátta kom at standa í urðini, men ikki so mikið sum eitt sprek hevur fingið skaða av stormi.

Róvfuglur í Urðini:

Tá vit komu í Urðina á fyrsta sinni, var nógvur svartbakur í Urðini, ja tá átti eini 30 pør, men vit hava tynt út, soleiðis at í dag er næstan einki eftir.

Smáfuglur í Urðini:

 Í urðini er ikki nógvur smáfuglur at síggja, tó so hava vit sæð eitt par av músabróðri. Ein dagin eg sat í smáttuni og fekk mær ein kaffimunn, visti eg ikki av fyrenn ein músabróður kom inn og setti seg á gummistúlvan, sum stóð úti við hurðina. Eg fekk mær kaffi munn, og  tá eg so reisti meg, fleyg fuglurin avstað. Hettar við músabróðrinum var í 1994, og í fjørð 2024, var hann aftur og vitjaði, tað er sjálvandi ringt at siga, at hettar er tann sami, men stuttligt er tað tó.

Lendingarviðurskiftini í Urðini;

Av tíð at torført er at koma í land, hava vit ein gummibát, at fara inn í mølina við, hesin  tolir at verða slongdir millum gróti, ein árabátur er ikki serliga væl egnaður til hettar.

Tað er komi tvær ferðir fyri, at gummibáturin er koppaður, og vit hava svomið í land.

Tað einu ferðina vit vóru á ferð úr urðini, og høvdu fingi slakar 1400 lundar, vóru líkindini ikki góð, ein eldri Fáminingur helt fyri, at tað vóru vána líkindi hendan dagin, hesin maðurin visti eisini, hvat hann tosaði um.

Hendan dagin høvdu vit avtalað við tveir kendar Hvalbingar at koma eftir okkum Hesir vóru Aksal Olivur Holm, vanliga nevndur Olivur við Bakkhús,  og Johan Eli Thomsen. Báðir vóru teir sera gløggir í streymviðurskiftum. Teir fóru úr Hvalba við seksaringinum, BIRITA TG 509.

Teir komu vestur um Nýpubakkan í øllum góðum, og stevndi móti urðini. So bleiv gjørt klárt, og fingu teir ein línustandara á um100 metrar  inn í urðina til okkum. Avtalað var so gjørd, at tá eitt brot kom, skuldi vit standa klárir, tí tá setti teir á motorin fyri at fáa gummibátin leysan. Alt hendi so skjótt, at hóast eg sjálvur stóð væl fyri, bleiv eg slongdur í havið. Tað fyrsta eg hugsaði um ,var at taka stutt svimjutøk  inn móti landi, hettar fyri ikki at verða slongdur upp í gróti,eisini skal ein verða varðugur við, ikki at verða drigin út aftur við brotinum.

Tá eg var komin í land, bað eg teir bara fara heim, tí eg kundi fara niðan í smáttuna, har var bæði hiti og nógvur matur, so eg hevði onga neyð.Men hettar vildi teir ikki, so sigldu teir móti Toftadrangi, her var avtalað, at teir við línukastarinum skuldi skjóta eina línu upp í urðina. Hettar gekk sera væl, eg bant meg so í línuna, og var í redningsvesti, so meðan eg svam út til bátin drógu teir slakkan inn.

Yngri sonur mín var umborð á Biritu, hann tók í meg, og tað var skjótt, so var eg innaborða.

Bygdu uppí Smáttuna.

Fyri ca 15 árum síðan bygdu vit uppí smáttuna, sum í dag er ca 25kvm , so í dag kunnu ca 9 manns sova í smáttini í Toftaurð. Tað er ein kelda í urðini, og hava vit nú lagt vatn inn í húsið, annars er eitt diesel agregat - roytimaskina -gass ovnur - primus - frystiboks og ljós.

Hettar er ikki nýggjur tanki at gera eina smáttu í Toftaurð, tí eg havi frætt, at tvillingsbrøðurnir Róland og Hartvig Hammer hevði ætlanir um tað sama, men tá var eingin tyrla at flyta eina sovorna smáttu á staðið. Ikki tí, brøðirnir báðir vóru av bestu grótlagarum, so tann trupuleiki hevði ikki forða teimum, teir vóru bæði raskir og høvdu góð evnir.

Tað er soleiðis, at tá nógvur lundi er í urðini og tú sleppur á land á morgni, er ikki sikkurtt at tú sleppur úr urðini aftur um kvøldi, tí ógvuliga skjótt kann blíva ókyrt, og so liggur tú við nógvum fugli, sum tú einki fært gjørt nakað við.

Eftir at nøkur ár vóru gingin, vildu vit sikra okkum, at um tað ikki eydnaðist at sleppa úr urini, høvdu vit møguleikan at royta fuglin, og fáa fuglin í frost. Hettar er bert  gjørt einaferð til dato.

Beint út fyri urðini liggur Toftadrangur, hesin liggur ca 80 metrar út frá urðini. Í Toftadrangi hava vit ein weir, sum gongur heilt upp í urðina, og festur í ein stóran stein. Síðani hava vit ein blokk festan í veiðurin, har kunnu ca 200 fuglar verða festir í,  sum so fara eftir veiðrinum móti Toftadrangi, har liggur so árabáturin klárur og tekur fuglin inn. Hesin møguleikin kann nýtast, til at fáa veiðuna  til lands, tað tekur ca 15 minuttir at sigla á Hvalbiar eiði.

Spæl við einum bensin motori, er fest uppi á fjallatromuni.

Hæddin frá Toftaurð og uppá fjallið liggur um ca 275 metir. Uppi á fjallinum hava vit eitt bensin drivið spæl, sum er boltað fast út móti fjallatromuni, og so er ein stál bummur á ca 4 metrar, har ein silkiweirur er festur í. Tað tekur ca 5 minuttir at draga 200 lundar upp á fjalli. Tað tekur ca ein tíma at bera eina byrðu oman á Hvalbiar eiðið.

Tá ein hevur tikið stig til at gerða eina smáttu av hesum slag, havi eg eisini hugsa um trygdina av teimun fleyðinga monnum, sum koma í Toftaurð. Her havi eg tosað við leiðaran fyri Tyrlu tænastuna, og hava teir verið á staðnum og staðfest, at skuldi tað komið fyri at ein av okkum tørvaði at komi undir lækna hond, so er møguleiki fyri tí. 

Til dagin í dag, hava meir enn 100 manns vitja smáttuna .

 At so nógvur manns hava vitja smáttuna, sigur nakað um samanhaldið í sóknini.Tað er soleiðis, at ein persónur gerð einki einsamallur, og tað skullu tit allir vita, at uttan tykkara hjálp, stóð eingin smátta í Toftaurð í dag.

Í hesum tíðarskeiði eru tað ca 10 mans, sum ikki eru millum okkum longur. Hettar vóru menn, sum altíð vóru klárir at hjálpa, ella koma vestur við tá tú ringdi til teir. Hesar menn sakna okur í dag, og Harrin gevur teimum frið at hvíla.

Yvirlit yvir hvussu nógv er fleyga í Toftaurð og í Litlu Dímun, hettar er frá 1993 til og við 2002.

 Fyri Tofta Urð

1993  1 túrur 375 fuglar

1994  4 túrar 3790

1995  3 túrar 4880

1996  4 túrar 3740

1997  5 túrar 4675

1998  3 túrar 5880

1999  4 túrar 4930

2000  5 túrar 6980

2001  3 túrar 3070

2002  4 túrar 3940

 Hettar skuldi alt givið 41.885 lundar.

Eg kann upplýsa, at áhugin at fara við stong, um hettar mundi var stórur. Tá vit í Hvalbiarsókn skulu at fleyga lunda, tað verði seg í Lílu Dímun, ella í Toftaurð, skulu vit í báðum plássum hava kyrru, fuglur skal verða at landi og ættin tann rætta.

Fyri Lítla Dímun

1993  3 túrar 3840fuglar

1994  3 túrar 4896 -

1995  4 túrar 4890 -

1996  3 túrar 5940 -

1997  4 túrar 4860 -

1998  4 túrar 4985 -

1999  4 túrar 5870 -

2000  7 túrar 7140 -

2001  6 túrar 5220,-

2002  5 túrar 5380 -

Hettar skuldi í alt givið 53.021 lundar.

Tað er sera gott samanhald millum fleyðingar mennirnar, tá farast skal í Toftaurð og Lítlu Dímun, tí altíð skal bátar og góð manning verða til staðar.

Seinastu árini hava vit ikki fleyga so nógv, tað eru ymiskar orsøkir til tað. Ein lang pausa bleiv tá korona byrjaði, og tá so long tíð gongur ímillum, er eisini vandin fyri, at at tað unga fólkið ferð aðrar leiðir, og av tí sama er tali av fleyðinga monnum fækka eitt sindur. Men eg ivist onga løtu í, at tá tað aftur verður fuglur at fáa, ja so eru teir nógvur, sum standa klárir. Eg havi  samskift við Bergur Olsen og Jens Kjell Jensen, og givið teimun hagtøl fyri lundaveiðu yvir eitt tíðarskeið uppá 10 ár.

Tað er nú einaferð soleiðis, at fuglafrøðingarnir hava sína meining um fuglaveiðu, og tilráðingar til hvussu farast skal fram, hesum havi eg einki í móti, men eg og fleiri við mær, sum hava eini 65 ár á baki, kenna eisini  til viðgongd og mótgongd viðvíkjandi sveigginum sum er í fuglaveiðuni.

Fari eg ikki skeivur, so doyði nógv pisa mitt í sjeyti árinum og tað sama mitt í áttati árunum. Við fuglinum er tað sum við fiskinum, tað gongur báðar vegir.

Tá soleiðis er, og tosað verður um at tálma veiðini, eru tað altíð fleyðinga monnunum hugt verður eftir, tí tað er kanska tað mest nærliggjandi  at fara eftir. Tað er eingin fleyðingar maður, sum vil ganga fuglinum so nær, tí vit allir gleða okkum til eitt komandi ár .

Størsti fíggindin hjá okkara bjargafugli og heiðafugli.

Í bók síni Lundefangst– en fangstdag på Nólsoy, skrivar fuglafrøðingurin Jens Kjeld Jensen, at skúgvurin og rotta er størsti fíggindin lundin hevur.

Í hesum kann eg eisini geva honum rætt, men tað er eisini Svartbakur – Tjógvi -  Fiskimási, sum ikki standa aftan fyri Skúgvin.Sambært fuglafrøðingin, tekur hvør Skúgvurin ein fugl um dagin.

Taka vit upplýsingar frá Havstovuni í dag, verður sagt, at tað eru 675 pør av skúgvi í Føroyum, tað vil siga at skúgvurin drepur 1350 fuglar pr dag, fyri tað mesta ritu og lunda

Ja hettar eru óhugnali tøl, aftrat hesum koma, Svartbakurin, sum eru 1800 pør, og Fiskimásin, sum eru 2250 pør. Og av Kjógvar eru 1350 pør.

Svartbakurin og Fiskimásin, standa heldur einki aftan fyri Skúgvin, tað bera eisini myndatilfarð boð um,  tað er ikki óvanligt at vit síggja eina rúgvu av lundaskrokkum. Ravnurin smæðir seg heldur ikki burtur, tá talan er um oyðan av fugli.

Eg veit einki um at Tjógvin tekur nakran lunda, men hann tekur nebbasildina frá lundanum.

Tá talan er um til dømis Skúgvin, ja so siga fleiri, at hann er ein so vakur fuglur, at hann mugu vit ikki minka nakað um. Ja, eg kenni fuglin væl, hann er ein vakur og sterkur fuglur, men spurningurin er, skulu vit so bara lata standa til, og einki gera. So er bert ein spurningur um, hvussu leingi vit hava nakran bjargafugl og heiðafugl.

Lundin kemur á summarmála 25 apríl, og ferð aftur úr Føroyum ca 15 august, har hava vit ca 122 dagar, og um tølini eru eftirfarandi  gevur tað ca 164.700 fuglar (ritir og lundar ) sum Skúgvurin drepur. Hyggja vit eftir uppgerðini eg havi latið fuglafrøðingunum, um hvat vit hava fleygað í Tofta Urð og Lítlu Dímun, so var mesta veiðan 14.120 lundar, fyri árið.

Eg kenni ikki tølini frá ørðum plássum, men vit tosa saman, so um vit siga at aðrir 14.120 eru tyknir, so eru vit nøkulunda á góðari leið. Í hesi uppgerð, er ikki Svartbakur og Fiskimásin tiknir við.

Vit skulu minnast til, at fleyga maðurin bert kann fleyga fugl, um ættin er tann rætta, at fuglur er at landi, og um kyrt er, har ikki slepst til uttan við báti, meðan rovfuglurin skal hava føði hvønn dag.

Hví vísa vit ikki myndir av sundurskræddum sjógvfugli,  eggjaskølun og deyðum pisum. Tað er soleiðis, at siglir tú framvið einum fuglabergi , so sært tú sorgarleikin av sundurskræddum fugli.

Eg veit væl, at hvør av øðrum liva má, og náttúran má sær ráða. Vit kunnu sjálvandi  bara lata standa til, og góðtaka støðuna sum hon er, men tað ber til, í ein ávísan mun, at tálma róvfuglinum.

NB: Eg kann skoyta uppí, at fyri ca 25 árum síðani, bleiv oksakjøt flogið út til Skúvoy, fyri at fóðra skúgvin, minnist meg rætt, við tí fyri eyga, at vita hvussu nógv gramm eggini kundi viga meir.

Eg skiljið ikki hvat menn hugsa fyri sær, tá hugsa verður um, at vit tosa um eina so ríka oyggjum til fugl, sum Skúvoy.

Ravnurin er einki undantak. Situr tú við stongini í lundalandinum, og ravnurin letur rødd sína ljóða, so ferð allur fuglurin á flog. Tá eg var smádrongur minnist eg, at menn fóru við línu at rudda burtur ravnareiður, her í bygdini, men soleiðis er ikki í dag.

Hava í ár lagt rottugift út í 32 ár, og hettar var tað seinasta árið, frá mær.Í Toftaurð, hava vit lagt rottugift út í 32 ár, okkurt árið er fari burtur í millum. Sigast skal, at hettar hevur hjálpt.

Men fyri ca 5 árum síðani, hevði Suðuroyar Norðara Bjargingarfelag fingið loyvi til at taka varg úr Skorunum, sum liggja uppat Urðini. Bjargingarfelagið hevði fyngið 9 raskar og evnaligar menn at taka sær av uppgávuni.

Tá teir vóru komnir úr tyrluni í Urðini, løgdu teir greiðir og mat liggja uttan fyri smáttuna. Tá teir høvdu fingið sær ein kaffimun, fóru teir út at taka mat  v/meira inn í smáttuna, tá vóru teir varðir við nógva rottu, og onkur tók myndir av teimun.

Túrurin í Skorunum gekk ikki sum ætlað, tí seyðurin var ikki til at reka, og har er hættisligt at ganga, so tiknir vóru bert einir 10 seyðir. Nevndin í bjargingarfelagnum metir tað ikki  verða ráðiligt at fara av stað aftur.

Fyri ca 3 mánaðum síðani flugu vit 180 kilo av rottogift vestur í Urðina, og fólk frá Hvalbiar Sóknar kommunu løgdu giftina út. Tá teir løgdu giftina út, vóru teir varðugir við nógva rottu, og tveir deyðseyðir lógu tætt við smáttuna Mynd av hesum er løgd við.

At seyður er komin í Urðina at ganga, er ikki vanligt, tí har er bert grót, og nøkur strá uppi undir berginum. Tað, sum menn nú kunnu síggja er, at seyður klintrar niðuri í kjálkanum á Breiðaryggi, móti sjónum, og hettar er ikki vanligt.

Sagt verður at ein deyðseyður kann metta 50 rottur í ein mánað. Tað er ikki serliga hugaligt at gera eitt so stórt arbeiði, sum tað er at leggja gift út, er tað ikki sørt hugstoytt at uppliva hvat gongur fyri seg í dag

Heldur hettar fram í ein 10 – 15 ár aftrat, er eingin lundi eftir í Toftaurð, og tá er alt bara søga

Fyrr tá Hvalbingar róðu út av Fiskieiðinum.

Í gomlum døgum var nógv fleyga í Toftaurð og Miðurð. Eg havi skrivligt tilfarð frá 1904.

Tað var soleiðis, at tá Hvalbingar róðu út av Fiskieiðinum og teir manglaðu agn, kundu teir fara í Toftaurð at draga lunda. Skipanin var soleiðis, at ein maður kundi draga 3 lundar, og fyri tað skuldi hann gjalda 4 oyru pr stk. Tað kom meira enn so fyri, at um fuglur var í urðini, settu teir ein mann í land at fleyga lunda. Hendan eina dagin var ein sum æt Niels Jacob Mortensen, vanliga róptur Jacob í Garðsini settur á land, og so róðu hinir út á fiskileið. Tá tað kom at kvølda, róðu teir í Urðina eftir Jacobi. Tað var ikki hissini veiða í møttu teimum. Jacob hevði fleyga 900 lundar.

Hvalbingar og Sandvíkskingar hava fostra nógvar góðar fleyðingar menn. Fara vit aftur í 1600 tali, var bæði egg – fjøður og fuglur selt kring alt landi.

Fyri ca 100 árum síðani átti nógvur lundi í Urðini í Tjørnunesi.

Urðin í Tjørnunesi liggur ca mitt í Hvalbiarfyrði, við sunnaraland. Her var  nógvur lundi fyrr, og  tá Hvalbingar sóðu lundan flúgva í ring, var farið at fleyga, men rottan gjørdi av við lundan í Tjørnunesi. Hvat hevur ein veiðimaður til matna, tá fari verður at fleyga. Ja tað er sjálvandi eitt sindur av hvørjum. Her í bygdini hava teir turran fisk –turt tvøst og turt spik.Onkur hevur gott skerpikjøt, og putisukur er nakað, sum altíð er við.

Eitt er altíð fast. Tá komið verður á land, tá fer ein maður við stongini, og fleygar ca 3-4 lundar í part. Hesir lundar verða royttir, vel og høvd, verður ikki skorið av. Lundarnir verða kókaðir við øllum innvølinum í, hettar gevur ein serligan góðan smakk, tað gerð nebbasildin, sum er í lítla maganum. Tá tú byrjar at eta, etur tú eisini hjarta og livur, summir skera skallan oman av, og eta so eisini heilan. Ein av okkara bestu fleyðinga monnum, sum ikki er millum okkum longur, Hjørmund Vang kókaði onkuntíð bróstsukur, tá stundir vóru og lagi var gott.

Nú skal eg ikki troytta tykkum meir, og ynski eg øllum veiðimonnum, eitt gott komandi ár.

Bestu heilsur

Signar S Olsen, Hvalba